Seçim Kanunu ve seçim barajı değişmeli mi?

Hâlihazırdaki seçim kanunumuz 1980 darbesi sonrası yürürlüğe girmiştir. Darbecilerin lideri Kenan Evren anılarında ülke geneli için konulan %10’luk barajı “MHP ve MSP gibi partilerin Meclise girmemesi için koyduklarını” belirtmiştir. Bunu yıllarca “yönetimde istikrar” gerekçesine bağladılar. Seçim Kanunu birkaç kez değişti. Ama %10’luk seçim barajı hep kaldı. 1991 yılına kadar ülke genelinde uygulanan  %10’luk seçim barajının yanında bir de her seçim bölgesi için %25 ve %20’lik seçim barajları vardı. Neyse ki bunu Anayasa Mahkemesi iptal etti.

Son yapılan anayasa referandumu ile cumhurbaşkanlığı yönetim modeline geçmiş olduk. Artık yasama ile yürütme keskin çizgilerle birbirinden ayrıldı. Yürütme ayrı yasama ayrı halk oyuyla seçilecek. Yönetimde istikrar sorunu ortadan kaldırıldı. Bu nedenle %10’luk seçim barajının gerekçesi fiilen ortadan kalktı. 2019 seçimleri öncesi uyum yasaları çerçevesinde Seçim Kanunu ve Siyasi Partiler Kanunu’nda değişiklik yapılması gerekmektedir. Bu bağlamda %10’luk ülke barajı ya tamamen kaldırılmalı ya da %5 gibi bir seviyeye düşürülmelidir. Yönetimde istikrar anayasa ile sağlandığına göre temsilde adalet de seçim kanunu yoluyla garanti altına alınmalıdır.

Ancak ideal olan dar bölgeli seçim sistemidir. Türkiye sosyolojisi dikkate alındığında bunun etnik bölücülükten kaynaklanan bir soruna dönüşme olasılığı söz konusudur. Etnik bölücü bir partinin ülkenin belli bölgesinde yoğun konsolide edilmiş oy depoları mevcuttur. Bu konsolidenin demokratik mekanizmalarla kırılması yakın dönemde mümkün görünmemektedir. Çünkü söz konusu bölgede son 20 yıldır iki siyasi partili bir yapı oluşmuştur. Bu durum çok daha düşük ülke geneli oy oranı ile çok daha yüksek temsil sağlayan adaletsiz bir seçim mekanizmasına dönüşüyor. Son seçimlerde HDP ile MHP ülke genelinde neredeyse aynı oranda oy almalarına rağmen HDP, MHP’den 20 milletvekili fazla çıkardı. Üstelik dar bölge sistemi yokken! 1 Kasım seçimlerinde dar bölge sistemi uygulanmış olsaydı HDP bu oy oranıyla çok daha fazla, MHP ise çok daha az vekil çıkaracaktı!

Dar bölge çok sakıncalıdır ama seçim bölgelerinin 5, 7 veya 10 ile sınırlandırıldığı daraltılmış bölge seçeneği düşünülmelidir. Çünkü 20 ila 30 vekillik, seçim bölgeleri seçmen ile seçilen arasındaki ilişkiyi ortadan kaldırmaktadır.