Merkez Bankası: Emtia fiyatlarındaki artış eğilimi jeopolitik gelişmelerle belirginleşti

Merkez Bankası Mart ayı fiyat gelişmeleri raporunda, emtia fiyatlarındaki artışın jeopolitik gelişmelerle belirginleştiği belirtildi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TCMB Mart ayına ilişkin fiyat gelişmeleri değerlendirmesini yayımladı. Rapora göre, tüketici fiyatları Mart ayında yüzde 5,46 oranında artmış, yıllık enflasyon 6,70 puan yükselişle yüzde 61,14 olarak gerçekleşti. Tüketici yıllık enflasyonundaki artış alt gruplar geneline yayılırken bu gelişmeye en belirgin katkı enerji, gıda ve temel mal gruplarından geldi. Yılın başından itibaren emtia fiyatlarında gözlenen artış eğilimi jeopolitik gelişmelerle beraber bu dönemde bir miktar daha belirginleşti. Türk lirası cinsinden uluslararası enerji fiyatlarındaki görünüm yurt içi enerji fiyatları üzerinde etkili olurken elektrik fiyatlarında kademeli tarife sisteminde yapılan düzenleme ve KDV indirimi daha olumsuz bir görünümü sınırladı.
Gıda yıllık enflasyonundaki yükseliş alt gruplar genelinde devam ederken, son dönemde aylık bazda yüksek artışlar kaydeden taze meyve ve sebze fiyatları Mart ayında görece yatay seyretti. Ayrıca, gıda grubu alt kalemlerinde KDV indiriminin sarkan etkileri de gözlenmeye devam etti. Temel malda yıllık enflasyon giyim ve ayakkabı grubunda yatay seyrederken diğer alt gruplarda yükseldi. Bu dönemde, hizmet grubunda yıllık enflasyon alt gruplar genelinde artmış, enerji ve gıda fiyatlarındaki görünüme paralel olarak ulaştırma ve lokanta-otel öne çıkan gruplar olmaya devam etti. Uluslararası emtia fiyatlarında devam eden güçlü yükseliş ve tedarik zincirlerindeki aksamalar neticesinde üretici fiyatlarındaki artışlar sürdü. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etti.
Mart ayında tüketici fiyatları yüzde 5,46 oranında yükselmiş ve yıllık enflasyon 6,70 puan artarak yüzde 61,14 oldu. Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 4,33 ve 4,34 puan artarak yüzde 51,34 ve yüzde 48,39 olarak gerçekleşti.
Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre enerji, temel mal, gıda, hizmet ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 2,31; 1,46; 1,42; 1,15 ve 0,36 puan arttı. Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, B ve C endekslerinde aylık artışların önceki aya kıyasla görece yatay seyrettiği izlendi.
Aylık fiyat artışları B endeksini oluşturan temel mal ve işlenmiş gıda gruplarında Mart ayında bir miktar gerilerken, hizmet grubunda arttı.
Hizmet fiyatları Mart ayında yüzde 4,19 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 3,83 puan artışla yüzde 36,72 oldu. Yıllık enflasyon, ulaştırma ve lokanta-otelde daha belirgin olmak üzere, tüm alt gruplarda yükseldi.
Akaryakıt fiyatlarındaki artışların yansımasıyla, ulaştırma hizmetleri fiyatları yüzde 9,47 oranında artmış ve alt grubun yıllık enflasyonu yüzde 60,35 oldu. Ulaştırma hizmetlerinde, karayolu ile şehirler arası yolcu taşımacılığının yanı sıra otobüs ve demiryolu ile şehir içi yolcu taşımacılığı fiyatlarındaki yükselişler öne çıktı. Temel girdi maliyetlerindeki artışların sürmesi gerek yemek gerekse konaklama hizmetleri kaynaklı olarak, lokanta-otel alt grubunu olumsuz etkilemiş ve fiyatların yüzde 6,04 oranında artmasıyla yıllık enflasyon yüzde 60,40 seviyesine ulaşmıştır. Diğer hizmetler alt grubunda fiyat artışları genele yayılırken, geriye endeksleme davranışının yaygın olduğu eğitim hizmetleri ile birlikte sigorta ücretleri öne çıkan kalemler oldu. Bu dönemde, mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle incelendiğinde, kirada aylık artışların yavaşladığı izlendi. Temel mal yıllık enflasyonu Mart ayında 4,81 puanlık yükselişle yüzde 59,19 seviyesine ulaşmıştır. Bu dönemde, yıllık enflasyon giyim ve ayakkabı grubunda yatay seyrederken diğer gruplarda artış gösterdi.
Dayanıklı mal fiyatları (altın hariç) Mart ayında yüzde 5,09 oranında artarken, grup yıllık enflasyonu yüzde 68,54 oldu. Bu dönemde otomobil (yüzde 7,56) ve mobilya (yüzde 3,48) öne çıkan kalemler oldu. Diğer temel mallarda fiyatlar başta ilaç olmak üzere alt gruplar genelinde yüksek aylık artışlar göstermiş ve bu grupta yıllık enflasyon yüzde 65,85 oldu. Giyim ve ayakkabı alt grubu yıllık enflasyonu yüzde 26,54 ile diğer alt gruplara kıyasla daha düşük seyretti. Enerji fiyatları Mart ayında yüzde 11,01 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 19,96 puanlık yükselişle yüzde 102,94 oldu. Bu dönemde artan jeopolitik risklerle beraber hızlanan uluslararası enerji fiyatları akaryakıt (yüzde 25,76), katı yakıt (yüzde 18,92) ve tüp gaz (yüzde 14,60) aylık fiyat değişimleri üzerinde belirleyici oldu. Öte yandan, elektrik fiyatlarında kademeli tarife limitinin arttırılması ve KDV indirimiyle birlikte elektrik fiyatları gerilemiş (yüzde -9,70) ve grup enflasyonunu sınırladı. Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları Mart ayında yüzde 4,73 oranında artmış, grup yıllık enflasyonu 5,86 puan yükselerek yüzde 70,33 oldu.
Uluslararası tarımsal emtia fiyatlarında belirginleşen artışlar yurt içi fiyatları baskı altına alırken, Şubat ayı ortasında uygulamaya konulan KDV indirimlerinin sarkan etkileri daha olumsuz bir görünümün önüne geçmiştir. Bu görünüm altında, işlenmemiş gıda grubunda daha belirgin olmak üzere gerek işlenmemiş gerekse de işlenmiş gıda grubunda yıllık enflasyon artış kaydetti.
İşlenmemiş gıdada, mevsimsellikten arındırılmış taze meyve ve sebze fiyatlarının yataya yakın seyrettiği izlendi. Öte yandan, diğer işlenmemiş gıda grubu içinde, yükselen yem fiyatlarının etkilediği kırmızı ve beyaz et kalemlerinin yanı sıra patates ve yumurta olumsuz ayrıştı. İşlenmiş gıda gruplarından ekmek ve tahıllarda görülen yüzde 5,65 oranındaki artışta buğday fiyatları belirleyici olurken, diğer işlenmiş gıda grubunda ayçiçek yağı öncülüğünde katı-sıvı yağlar ile et ürünleri, şeker ve alkolsüz içecekler öne çıktı. Alkollü içecekler ve tütün ürünleri fiyatları Mart ayında yüzde 3,91 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 51,43 seviyesine yükseldi. Bu gelişmede sigara fiyatlarında üretici firmalar kaynaklı yapılan artışlar etkili olurken, tütün ürünleri grubunun aylık tüketici enflasyonuna katkısı 0,18 puan oldu. Yurt içi üretici fiyatları Mart ayında yüzde 9,19 oranında artmış, yıllık enflasyon 9,96 puan yükselişle yüzde 114,97 oldu. Mart ayında emtia fiyatlarındaki güçlü artış sürmüş ve tedarik zincirlerindeki aksaklıklar devam etti. Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji grubu başta olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi.
Alt gruplar bazında, aylık değişimler dikkate alındığında rafine petrol ürünleri öne çıkarken, inşaat ile bağlantılı ürünler, metaller, elektrik-gaz üretimi ile dağıtımı, temel eczacılık, tütün ve gıda ürünleri takip eden gruplar oldu.