10 soruda vize muafiyeti

Türkiye, yapılan son öneriler çerçevesinde Avrupa Birliği'nin Türk vatandaşlarına haziran sonundan itibaren vize muafiyeti tanıyıp tanımayacağına kilitlenmiş durumda. Muafiyete ilişkin 'son olması arzulanan dönemeçte' Türkiye hem çok hızlı hareket etmek hem de pek çok engeli aşmak durumunda olacak.

-Vize muafiyeti için olmazsa olmaz ilk aşama nedir?

Türkiye'nin 72 kriterden oluşan yol haritasını tamamlaması gerekiyor. Kriterler, Türkiye'nin de onayıyla 2013'te belirlendi. Bu kriterlerden birinin bile yerine getirilmemesi vize muafiyetinin hayata geçirilmesini engeller.

-Muafiyet için Haziran 2016 hedefi gerçekçi mi?

Türkiye'nin normalde Ekim 2016 olarak belirlenen takvimi Haziran 2016'ya çekmek istemesi çok iddialı bir yaklaşım. Türkiye, iki yılda 72 kriterden 19'unu tamamladı. Takvim konusunda anlaşma sağlanırsa Türkiye, AB'nin muafiyet için izleyeceği onay süreçlerinin işlemesine olanak vermek için en geç mayıs ayının ilk yarısına kadar geriye kalan 53 kriteri tamamlamak durumunda. Teknik olarak imkansız değil ama Türkiye'nin ciddi çaba göstermesi gerekecek.

-Kriterlerin tamamlandığına kim karar verecek?

Sürecin teknik boyutundan sorumlu olan AB Komisyonu.

-Yol haritasında Güney Kıbrıs Rum Kesimi'yle ilgili unsurlar da var. Doğrudan tanıma gerekecek mi?

AB kanadı bu konuda kamuya açık olarak net tavır takınmadı. Türk kanadı ise doğrudan tanımayı gerektirmeyecek bir formül bulunacağı görüşünde.

-Teknik onay muafiyet için yeterli olacak mı?

Hayır. Vize muafiyeti teknik olduğu kadar siyasi boyuta da sahip. AB Komisyonu'nun teknik açıdan yeşil ışık yakması halinde konu hem Avrupa Parlamentosu'nun hem de üye ülkelerden oluşan AB Konseyi'nin önüne gelecek. Her iki kurumun da onay vermesi gerekiyor.

-AP'den onay çıkmama riski var mı?

AP'de vize muafiyetine ilişkin hava şu aşamada son derece olumsuz. Dolayısıyla risk oldukça yüksek. Bununla birlikte karar anı gelene kadar pek çok denge devreye girebilir.

Özellikle Almanya'nın Türkiye planına destek veriyor olması AP'nin en büyük grubu olan Hristiyan Demokratları olumlu karara itebilir bu da genel dengeyi Türkiye lehine değiştirebilir. Daha önce Gümrük Birliği ya da müzakerelere başlama konularında da hava olumsuzken çıkan sonuç olumlu olmuştu.

-AB üyelerinin hepsinin onayı gerekli mi?

AB Konseyi'ndeki oylama oybirliği yöntemiyle değil nitelikli çoğunluk yöntemiyle yapılacak. Bu nedenle sadece bir ülkenin vetosu ya da küçük ülkelerin olası vetoları olumlu kararı engellemeye yetmeyecek. Bu oylamada büyük ülkelerin takınacağı tavır önemli olacak. Bir büyük ülkenin vetosu da kararı engellemek için yeterli olmaz ancak iki-üç büyük ülkenin yanlarına küçük ülkeleri de alarak blok halinde hareket etmesi olumsuz karar çıkması sonucunu doğurabilir.

-Olası bir muafiyet kimleri kapsayacak? AB'nin tercihi başından beri kademeli geçişten yana oldu ancak Türkiye buna yanaşmadı. Mevcut şartlarda muafiyet tüm Türk vatandaşlarını kapsayacak.

-'Vize muafiyeti verilirse Türkler AB'ye gelir bir daha da gitmez' söylemi gerçekçi mi?

Bunun gerçekçi olmadığını kanıtlamak Türkiye'nin elinde. Muafiyet, Türk vatandaşlarına AB ülkelerine belli bir süre için vizesiz seyahat amacı taşıyacak. AB ülkelerinde çalışma, yerleşme, aile birleşimi gibi durumlara olanak vermeyecek. Uygulamanın istismar edilmesi Türkiye açısından olumsuz sonuçlar doğurur.

-Vize serbestisi tanınmazsa Türkiye ne yapabilir? AB'yle üzerinde anlaştığı Geri Kabul Anlaşması'nı fesheder. Bu da AB'nin mülteci krizine ilişkin tüm hesaplarını yeniden yapmasını gerektirir.